53 વર્ષ પછી આ ‘અપવિત્ર ગઠબંધન’ ભારત સાથેનો તણાવ વધારશે, બાંગ્લાદેશની વર્તમાન વચગાળાની સરકારે પાકિસ્તાન સાથે સૈન્ય અને વ્યૂહાત્મક સંબંધો વધારવાની દિશામાં પગલાં લીધાં
53 વર્ષ બાદ પાકિસ્તાની સેના બાંગ્લાદેશમાં ઘૂસી છે. આ એક સમાચારે હલચલ મચાવી દીધી છે. બાંગ્લાદેશ બનાવવા માટે જે પાકિસ્તાની સેનાને 1971માં પૂર્વ પાકિસ્તાનમાંથી હાંકી કાઢવામાં આવી હતી તે જ પાકિસ્તાની સેના હવે આ દેશમાં નવેસરથી પોતાનો દરજ્જો સ્થાપિત કરવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.
બાંગ્લાદેશની વર્તમાન વચગાળાની સરકારે પાકિસ્તાન સાથે સૈન્ય અને વ્યૂહાત્મક સંબંધો વધારવાની દિશામાં પગલાં લીધાં છે, જે ભારત માટે નવો પડકાર ઊભો કરી શકે છે. PAK આર્મીના જોઈન્ટ ચીફ ઑફ સ્ટાફ કમિટીના અધ્યક્ષ જનરલ સાહિર શમશાદ મિર્ઝાના નેતૃત્વમાં એક વિશેષ ટીમ ફેબ્રુઆરી 2025માં બાંગ્લાદેશ આર્મીને તાલીમ આપવા માટે ત્યાં પહોંચવાની છે.
પ્રથમ તબક્કામાં, આ તાલીમ મેમેનશાહી કેન્ટ સ્થિત આર્મી ટ્રેનિંગ એન્ડ ડોક્ટ્રિન કમાન્ડ (ATDC) હેડક્વાર્ટર ખાતે યોજવામાં આવશે. આ કાર્યક્રમ એક વર્ષ સુધી ચાલશે. આ પછી પાકિસ્તાની સેના બાંગ્લાદેશના તમામ 10 સૈન્ય કમાન્ડમાં તાલીમ આપશે. જનરલ મિર્ઝાએ નવેમ્બરમાં બાંગ્લાદેશને આ પ્રસ્તાવ મોકલ્યો હતો. જેનો બાંગ્લાદેશના આર્મી ચીફ જનરલ વકાર-ઉઝ-ઝમાને સ્વીકાર કર્યો હતો.
શેખ હસીનાની વિદાય બાદ બાંગ્લાદેશની સ્થિતિ બદલાઇ
આ વિકાસ ખાસ કરીને શેખ હસીનાની સરકાર પછી બદલાયેલી પરિસ્થિતિને પ્રકાશિત કરે છે, જ્યારે વચગાળાની સરકારે પાકિસ્તાન સાથેના સંબંધોને મજબૂત કરવાના પ્રયાસો તેજ કર્યા છે. પાકિસ્તાન નેવી સાથે બાંગ્લાદેશની કવાયત ‘અમન-2025’ ફેબ્રુઆરી 2025માં કરાચી બંદર પર યોજાવા જઈ રહી છે.
આ કવાયત દર બે વર્ષે યોજાય છે, પરંતુ બાંગ્લાદેશ છેલ્લા 15 વર્ષથી તેનાથી દૂર રહ્યું હતું. શેખ હસીનાના શાસનકાળ દરમિયાન PAK સાથે કોઈપણ સૈન્ય અભ્યાસ પર પ્રતિબંધ હતો. પણ હવે સંજોગો બદલાયા છે. બાંગ્લાદેશની વચગાળાની સરકારે માત્ર આ કવાયતમાં ભાગ લેવા માટે સંમતિ દર્શાવી નથી, પરંતુ બંગાળની ખાડીમાં PAK નેવી સાથે સંયુક્ત કવાયતની તૈયારી પણ કરી રહી છે.
શું બાંગ્લાદેશ ફરીથી પૂર્વ પાકિસ્તાન બની રહ્યું છે?
શેખ હસીનાની સરકાર દરમિયાન બાંગ્લાદેશે પાકિસ્તાન સાથેના સંબંધો મર્યાદિત કરી દીધા હતા. 2022માં શેખ હસીનાએ પાકિસ્તાની યુદ્ધ જહાજ પીએનએસ તૈમુરને ચટગાંવ બંદર પર લંગર કરવાની મંજૂરી આપી ન હતી. પરંતુ વર્તમાન વચગાળાની સરકારે માત્ર PAK થી ચટગાંવ આવતા કાર્ગોને મંજૂરી આપી નથી, પરંતુ આ માલસામાનને ચેકિંગમાંથી પણ મુક્તિ આપી છે.
ISIની વધતી ભૂમિકાને કારણે ભારતને મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડશે
ઢાકા અને ઈસ્લામાબાદ વચ્ચે સીધી ફ્લાઈટ સેવા ફરી શરૂ કરવાની જાહેરાત કરવામાં આવી છે. PAK ના નાગરિકો માટે વિઝા નિયમો હળવા કરવામાં આવ્યા છે. પાકિસ્તાની માલવાહક જહાજને ચટગાંવ પોર્ટ પર તપાસ કર્યા વગર જ એન્ટ્રી આપવામાં આવી હતી. બાંગ્લાદેશમાં હાલના ફેરફારો પાછળ પાકિસ્તાનની રણનીતિ દેખાઈ રહી છે.
બાંગ્લાદેશમાં પાકિસ્તાની સેનાની વાપસી
અહેવાલો અનુસાર, પાકિસ્તાનની ગુપ્તચર એજન્સી ISIએ શેખ હસીનાની સરકારને પછાડવામાં અને વચગાળાની સરકાર બનાવવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. બાંગ્લાદેશમાં લાંબા સમયથી પાકિસ્તાન તરફી દળો સક્રિય છે, જે હવે ખુલ્લેઆમ બહાર આવી રહ્યા છે. પાકિસ્તાનનું આ પગલું વ્યૂહાત્મક દૃષ્ટિકોણથી ભારત માટે મોટો પડકાર બની શકે છે.
ચિકન નેક માટે મોટો ખતરો હોઈ શકે છે
બાંગ્લાદેશમાં પાકિસ્તાનની વધતી જતી હાજરી સિલીગુડી કોરિડોર (ચિકન નેક) માટે ખતરો વધારી શકે છે, જે ભારતને પૂર્વોત્તર રાજ્યો સાથે જોડતો એકમાત્ર માર્ગ છે. ઉપરાંત, ભારતના ઉત્તર-પૂર્વમાં કટ્ટરવાદી શક્તિઓ વધુ મજબૂત થવાની સંભાવના છે.
શું બાંગ્લાદેશ ફરી એકવાર પાકિસ્તાનના પ્રભાવમાં આવી રહ્યું છે? વર્તમાન પરિસ્થિતિ આ પ્રશ્નને જોરદાર રીતે ઉઠાવી રહી છે. પાકિસ્તાન-બાંગ્લાદેશ ગઠબંધન માત્ર ભારત માટે રાજદ્વારી પડકાર નથી, પરંતુ સુરક્ષાના દૃષ્ટિકોણથી પણ ખૂબ જ ચિંતાનો વિષય બની ગયો છે.