યુક્રેનની પ્રથમ સત્તાવાર મુલાકાતે PM નરેન્દ્ર મોદી, 4 વર્ષમાં ચોથી વખત ઝેલેન્સકીને મળશે, પોલેન્ડ બાદ યુક્રેનનું મહત્વપૂર્ણ પ્રવાસ, જાણો કેમ છે આ મુલાકાત ખાસ
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી પોલેન્ડ અને યુક્રેનની મુલાકાતે જવાના છે. તે પહેલા પોલેન્ડ જશે જ્યાં તે 21 અને 22 ઓગસ્ટ વિવિધ બેઠકોમાં ભાગ લેશે. આ પછી તેઓ 23 ઓગસ્ટે યુક્રેનની મુલાકાત લેશે અને આ પ્રથમ વખત છે જ્યારે કોઈ ભારતીય વડાપ્રધાન યુક્રેનની મુલાકાતે છે. કિવ અને નવી દિલ્હી વચ્ચે રાજદ્વારી સંબંધો 30 વર્ષ પહેલા એટલે કે 1994માં સ્થાપિત થયા હતા. પીએમ મોદીની આ મુલાકાત એવા સમયે થઈ રહી છે જ્યારે યુક્રેન અને રશિયા વચ્ચે યુદ્ધ તેજ થઈ ગયું છે.
મોદી-ઝેલેન્સકી ચોથી વખત મળશે
નોંધનીય છે કે 23 ઓગસ્ટના રોજ પીએમ મોદી ઝેલેન્સકીને ચોથી વખત મળવાના છે. આ પહેલા પીએમ મોદી અને ઝેલેન્સકી ત્રણ વખત મળ્યા હતા. COP 2021 દરમિયાન બંને નેતાઓ પહેલીવાર ગ્લાસગોમાં મળ્યા હતા. આ પછી, મોદી અને ઝેલેન્સકી 20 મે 2023 ના રોજ હિરોશિમામાં જી 7 સમિટમાં મળ્યા હતા. તાજેતરમાં જ તેમના ત્રીજા કાર્યકાળ દરમિયાન પીએમ મોદીએ તેમની પ્રથમ વિદેશ યાત્રા કરી હતી. તે દરમિયાન પીએમ મોદીએ યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ ઝેલેન્સકી સાથે પણ મુલાકાત કરી હતી. 14 જૂન, 2024 ના રોજ ઇટાલીમાં આયોજિત G7 સમિટમાં બંને દેશોના નેતાઓ મળ્યા હતા. આ ચોથી વખત હશે જ્યારે પીએમ મોદી અને યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ ઝેલેન્સકી મળવા જઈ રહ્યા છે. સાથે જ તમને એ પણ જણાવી દઈએ કે આ મીટિંગ એક રીતે ખાસ બનવાની છે. પીએમ મોદી અને ઝેલેન્સકી વચ્ચે આ પહેલી સત્તાવાર મુલાકાત હશે. આ પહેલા બંને દેશોના નેતાઓ અન્ય દેશમાં માત્ર કેટલાક ફોરમ પર જ મળ્યા હતા. જ્યારે આ વખતે પીએમ મોદી ઝેલેન્સકીના આમંત્રણ પર જ યુક્રેન જઈ રહ્યા છે.
PMની યુક્રેનની મુલાકાત શા માટે ખાસ છે?
- PM મોદી ગયા મહિને મોસ્કોમાં પુતિનને મળ્યા હતા.
- યુક્રેનને યુદ્ધવિરામમાં મદદની આશા છે.
- 23 ઓગસ્ટના રોજ યુક્રેનનો ધ્વજ દિવસ.
સમગ્ર વિશ્વની નજર પીએમ મોદીની યુક્રેન મુલાકાત પર
વડાપ્રધાન મોદીની યુક્રેનની મુલાકાત પહેલા ત્યાં વસેલા ભારતીયોને આશા છે કે રશિયા સાથે ચાલી રહેલા યુદ્ધનો અંત આવી શકે છે. વડાપ્રધાન મોદી યુદ્ધવિરામ મેળવી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં પીએમ મોદીના યુક્રેન પ્રવાસને લઈને માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ વિશ્વના ઘણા દેશોમાં ચર્ચા થઈ રહી છે. સૌથી મોટી વાત એ છે કે પીએમ મોદી ગયા મહિને જ રશિયાના પ્રવાસે હતા અને તેમના રશિયા પ્રવાસના થોડા દિવસોમાં જ તેમની યુક્રેનની મુલાકાત ચર્ચાનું કારણ બની ગઈ છે. આવી સ્થિતિમાં, સવાલ એ છે કે શું રશિયા પીએમ મોદીની યુક્રેન મુલાકાતથી નારાજ થશે, કારણ કે હાલમાં રશિયાનો સૌથી મોટો દુશ્મન યુક્રેન છે અને આવી સ્થિતિમાં શું રશિયા પીએમ મોદીની યુક્રેન મુલાકાતને પસંદ કરશે?
20 ફેબ્રુઆરીએ આ યુદ્ધના ત્રણ વર્ષ પૂર્ણ થશે. આ દરમિયાન યુક્રેને રશિયાના કુર્સ્કમાં હુમલો કરીને રશિયન રાષ્ટ્રપતિ પુતિનને નારાજ કર્યા છે. આ પહેલા પીએમ મોદી ગયા મહિને 8 જુલાઈએ રશિયા પહોંચ્યા હતા. તે જ દિવસે, રશિયાએ યુક્રેન પર ઝડપી હુમલા કર્યા હતા, જેમાં બાળકોની હોસ્પિટલને પણ નિશાન બનાવવામાં આવી હતી. તે દિવસે ઘણા બાળકો સહિત 39 લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા. ગુસ્સે ભરાયેલા ઝેલેન્સકીએ કહ્યું હતું કે વિશ્વના સૌથી મોટા લોકતંત્રના નેતા માટે મોસ્કોમાં સૌથી મોટા ગુનેગારને ગળે લગાવવું અત્યંત નિરાશાજનક છે.
થોડા દિવસો પહેલા પુતિનને મળ્યા હતા પીએમ મોદી
બીજી તરફ પીએમ મોદીએ બાળકોના મોતનો મુદ્દો રાષ્ટ્રપતિ પુતિન સમક્ષ કોઈ પણ સંકોચ વગર ઉઠાવ્યો હતો. હવે વડાપ્રધાન મોદી યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ વોલોડીમિર ઝેલેન્સકીના આમંત્રણ પર કિવ જઈ રહ્યા છે. આ પહેલા તે પોલેન્ડ જશે. આ સાથે કોઈ ભારતીય વડાપ્રધાન 45 વર્ષ પછી પોલેન્ડ જશે. તેમના પહેલા મોરારજી દેસાઈએ 1979માં પોલેન્ડની મુલાકાત લીધી હતી. આ મુલાકાત એવા સમયે થઈ રહી છે જ્યારે ભારત અને પોલેન્ડ રાજદ્વારી સંબંધોની સ્થાપનાની 70મી વર્ષગાંઠની ઉજવણી કરી રહ્યા છે.
ચાલો આપણે 4 મુદ્દાઓમાં સમજીએ કે પીએમ મોદીની યુક્રેનની આ મુલાકાત શા માટે ખાસ છે અને વિશ્વની નજર યુદ્ધગ્રસ્ત દેશ વડાપ્રધાન મોદીની આ મુલાકાત પર કેમ ટકેલી છે.
શું રશિયા પીએમ મોદીના યુક્રેન પ્રવાસથી નારાજ થશે?
જો કે આ દરમિયાન સૌથી મોટો સવાલ એ છે કે શું રશિયા પીએમ મોદીની યુક્રેન મુલાકાતથી નારાજ થશે? આ અંગે નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે પુતિનની ચીન મુલાકાત વખતે પણ ભારતે કોઈ નારાજગી વ્યક્ત કરી ન હતી અને ચીન-રશિયાના સંબંધોને લઈને રશિયા અને ભારત બંનેએ કહ્યું હતું કે ભારત અને રશિયાના સંબંધો અલગ છે. આ મુલાકાતથી ભારત અને રશિયાના સંબંધો પર કોઈ અસર નહીં થાય.
જો છેલ્લા 25 વર્ષમાં જોવામાં આવે તો ભારત અને યુક્રેન વચ્ચેના વેપાર સંબંધોમાં વધારો થયો છે. ભારતના વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, નાણાકીય વર્ષ 2021 થી 2022 દરમિયાન બંને દેશો વચ્ચે લગભગ 3.3 અબજ ડોલરનો વેપાર થયો હતો. રશિયા અને ભારત વચ્ચે લગભગ 60 અબજ ડોલરનો વેપાર હતો. આવી સ્થિતિમાં ભારત અને રશિયા વચ્ચે વર્ષ 2030 સુધીમાં 100 અબજ ડોલરનો વેપાર થવાની આશા છે.
‘રશિયા અને યુક્રેન સાથે ભારતના સંબંધો મજબૂત અને સ્વતંત્ર’
પીએમ મોદીના યુક્રેન પ્રવાસ અંગે ભારતીય વિદેશ મંત્રાલયે કહ્યું છે કે રશિયા અને યુક્રેન બંને સાથે ભારતના સંબંધો મજબૂત અને સ્વતંત્ર છે, જેનું પોતાનું અસ્તિત્વ છે. આ એક વ્યક્તિના ફાયદા અને બીજાના ગેરલાભની વાત નથી. ઉલ્લેખનીય છે કે ભારત રશિયા અને યુક્રેન બંને સાથે પોતાના સંબંધોમાં સંતુલન જાળવવામાં સફળ રહ્યું છે. ભારતે ક્યારેય યુક્રેન પર રશિયન હુમલાની નિંદા કરી નથી અને ન તો સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં રશિયા વિરુદ્ધ લાવવામાં આવેલા ઠરાવને સમર્થન આપ્યું છે. પરંતુ ભારત હંમેશા યુક્રેનને માનવતાવાદી સહાય મોકલતું રહ્યું છે.
ભારતે બંને દેશોને મહત્વ આપ્યું છે
વર્ષ 2023માં જ્યારે ભારતે G-20 સમિટનું આયોજન કર્યું હતું, ત્યારે ભારતે યુક્રેનને સંમેલનમાં ભાગ લેવા માટે આમંત્રણ મોકલ્યું ન હતું. જોકે, રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન પણ આ કોન્ફરન્સમાં સામેલ થયા ન હતા. આનો અર્થ એ થયો કે ભારત રશિયા સાથેના તેના સૌથી જૂના સંબંધોને એટલું જ મહત્વ આપે છે જેટલું તે અમેરિકા અને પશ્ચિમી દેશોને આપે છે. આવી સ્થિતિમાં પીએમ મોદીની યુક્રેનની મુલાકાત પણ વૈશ્વિક કૂટનીતિમાં સંતુલન બનાવવાનું ઉદાહરણ છે.
શું છે પીએમ મોદીનું સંપૂર્ણ શેડ્યૂલ?
સોમવારે ભારતે એક નિવેદનમાં કહ્યું કે, અમે રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચે શાંતિપૂર્ણ ઉકેલ શોધવામાં મદદ કરવા માટે તમામ શક્ય મદદ આપવા તૈયાર છીએ. વિદેશ મંત્રાલયે 23 ઓગસ્ટે પીએમ મોદીની મુલાકાતની જાહેરાત કરી હતી અને કહ્યું હતું કે, આ એક ઐતિહાસિક યાત્રા હશે. યુક્રેનની મુલાકાત પહેલા પીએમ મોદી 21 અને 22 ઓગસ્ટના રોજ પોલેન્ડની બે દિવસીય મુલાકાત લેશે. તેમણે કહ્યું કે વડાપ્રધાન મોદી પોલેન્ડથી કિવ સુધી ટ્રેનમાં મુસાફરી કરશે, જેમાં લગભગ 10 કલાકનો સમય લાગશે. વળતરનો સમયગાળો પણ એ જ સમયગાળાનો રહેશે. વડાપ્રધાન મોદીની યુક્રેનની મુલાકાત કિવ દ્વારા રશિયન પ્રદેશ પર તાજેતરના સૈન્ય હુમલા વચ્ચે થઈ રહી છે.
પીએમ મોદી ટ્રેન દ્વારા કિવ પહોંચશે
આ પહેલા અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ જો બિડેન સહિત ઘણા વૈશ્વિક નેતાઓ પણ ટ્રેન દ્વારા કિવ પહોંચ્યા હતા. આ નેતાઓ યુક્રેનિયન સરહદ નજીક આવેલા પોલિશ ટ્રેન સ્ટેશનથી ટ્રેન દ્વારા કિવ ગયા હતા. PM મોદીની કિવની મુલાકાત તેમની મોસ્કોની હાઈ-પ્રોફાઈલ મુલાકાતના થોડા અઠવાડિયા પછી આવી છે. તે સમયે અમેરિકા અને તેના કેટલાક પશ્ચિમી સહયોગીઓએ પણ તેની ટીકા કરી હતી.
યુક્રેન-રશિયા સંઘર્ષનો ચોક્કસ ઉલ્લેખ કરવામાં આવશે
વિદેશ મંત્રાલયના સચિવ (પશ્ચિમ) તન્મય લાલે એક મીડિયા બ્રીફિંગમાં જણાવ્યું હતું કે ભારત રશિયા અને યુક્રેન બંને સાથે મજબૂત અને સ્વતંત્ર સંબંધો ધરાવે છે અને આ ભાગીદારી તેમના પોતાના પર ઊભી છે. તેમણે કહ્યું કે આ મુલાકાત ભારત અને યુક્રેન વચ્ચે સતત જોડાણને આગળ વધારશે. લાલે કહ્યું, હું કહેવા માંગુ છું કે આ યાત્રાનો ઉદ્દેશ્ય બીજાના નુકસાનથી પોતાનો ફાયદો ઉઠાવવાનો નથી. વડાપ્રધાન રશિયાની મુલાકાતે પણ ગયા હતા. ઘણા વિચારોનું આદાન પ્રદાન થયું હતું.
વડાપ્રધાન ગત વર્ષમાં કેટલાક પ્રસંગોએ રાષ્ટ્રપતિ ઝેલેન્સ્કીને પણ મળ્યા હતા, તેમણે કહ્યું હતું અને હવે તેઓ ફરીથી યુક્રેનમાં મળશે. તેમણે કહ્યું, હું કહેવા માંગુ છું કે આ સ્વતંત્ર વ્યાપક સંબંધો છે અને ચોક્કસપણે ચાલી રહેલ સંઘર્ષ પણ ચર્ચાનો એક ભાગ હશે.
ભારત દરેક શક્ય મદદ કરવા તૈયાર છે- વિદેશ મંત્રાલય
જ્યારે યુક્રેનમાં સંઘર્ષ વિશે પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે લાલે કહ્યું, ભારત આ જટિલ મુદ્દાનો શાંતિપૂર્ણ ઉકેલ શોધવામાં મદદ કરવા માટે તમામ શક્ય સહાય અને યોગદાન આપવા તૈયાર છે. તેમણે મોદી અને ઝેલેન્સકી વચ્ચેની વાતચીતના પરિણામની આગાહી કરવાનો પણ ઇનકાર કર્યો હતો. લાલે કહ્યું, ભારતે ખૂબ જ સ્પષ્ટ અને સાતત્યપૂર્ણ વલણ જાળવી રાખ્યું છે કે આ સંઘર્ષને કૂટનીતિ અને વાતચીત દ્વારા ઉકેલી શકાય છે જે સ્થાયી શાંતિ તરફ દોરી શકે છે.
તેમણે કહ્યું, તેથી સંવાદ એકદમ જરૂરી છે. સ્થાયી શાંતિ ફક્ત એવા વિકલ્પો દ્વારા જ પ્રાપ્ત કરી શકાય છે જે બંને પક્ષોને સ્વીકાર્ય હોય અને માત્ર વાતચીત દ્વારા જ ઉકેલી શકાય. ભારત તમામ હિતધારકો સાથે વાતચીત ચાલુ રાખી રહ્યું છે.
ભારત કૂટનીતિ અને સંવાદની હિમાયત કરતું આવ્યું છે
લાલે એમ પણ કહ્યું હતું કે યુક્રેન સંઘર્ષના વાટાઘાટ દ્વારા ઉકેલ સુધી પહોંચવા માટે ભારત સતત કૂટનીતિ અને વાતચીતની હિમાયત કરી રહ્યું છે. લાલે કહ્યું, વડાપ્રધાન મોદીએ કહ્યું કે આ યુદ્ધનો સમય નથી. યુદ્ધના મેદાનમાં ઉકેલ શોધી શકાતો નથી. આ એક સ્પષ્ટ અને સુસંગત સ્થિતિ છે જે ભારતે અપનાવી છે અને અમે માનીએ છીએ કે મોટાભાગના દેશો આ અભિપ્રાય ધરાવે છે.
તેમણે કહ્યું કે મોદી-ઝેલેન્સ્કી વાટાઘાટો ભારત-યુક્રેન સંબંધોના સમગ્ર પરિમાણ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે તેવી અપેક્ષા છે જેમાં કૃષિ, ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ, આરોગ્ય અને શિક્ષણ, સંરક્ષણ અને લોકો વચ્ચેના સંબંધોનો સમાવેશ થાય છે.
ઝેલેન્સકીએ પીએમ મોદીને યુક્રેન જવા માટે આમંત્રણ આપ્યું હતું
મોદીએ જૂનમાં ઇટાલીના અપુલિયામાં G7 સમિટ દરમિયાન ઝેલેન્સકી સાથે વાત કરી હતી. મીટિંગમાં મોદીએ યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિને કહ્યું કે ભારત યુક્રેન સંઘર્ષના શાંતિપૂર્ણ નિરાકરણને સમર્થન આપવા માટે તેના અર્થમાં બધું કરવાનું ચાલુ રાખશે અને શાંતિનો માર્ગ વાતચીત અને રાજદ્વારી દ્વારા છે. મોદીએ ઝેલેન્સકીને એમ પણ કહ્યું કે ભારત યુક્રેનમાં સંઘર્ષનો ઉકેલ શોધવા માટે માનવ-કેન્દ્રિત અભિગમમાં વિશ્વાસ રાખે છે. બેઠકમાં યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિએ વડાપ્રધાન મોદીને કિવ આવવા આમંત્રણ આપ્યું હતું.
યુક્રેનની સેનાએ રશિયન સરહદની અંદર ઘૂસીને હુમલાને વધુ તીવ્ર બનાવ્યા
તમને જણાવી દઈએ કે પીએમ મોદીની યુક્રેનની આ મુલાકાત એવા સમયે થઈ રહી છે જ્યારે યુક્રેનની સેના દ્વારા રશિયાના ઘણા વિસ્તારો પર કબજો કરવાના સમાચાર છે. યુક્રેનની સેનાએ રશિયન સરહદની અંદર ઘૂસીને હુમલાને વધુ તીવ્ર બનાવ્યા છે. તમને યાદ હશે કે જ્યારે પીએમ મોદી ગયા મહિને જ રશિયાની મુલાકાતે ગયા હતા, આ દરમિયાન રશિયાએ યુક્રેનની એક હોસ્પિટલ પર હુમલો કર્યો હતો જેમાં ઘણા બાળકો સહિત યુક્રેનિયન નાગરિકો માર્યા ગયા હતા. ત્યારબાદ યુક્રેનના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર ઝેલેન્સકીએ પીએમ મોદીની રશિયા મુલાકાત અને મોદી-પુતિનને ગળે લગાવવાની તસવીર પર નિશાન સાધ્યું હતું.